දූව පසන් හා ලතෝනි සංරක්ෂණය

දූව පසන් හා ලතෝනි සංරක්ෂණය
පසම් හා ලතෝනි
කොරොස්මය හෙවත් චතාරික සමය කිතුනු දේව වන්දනාවේ වරප්‍රසාද ම ය සමය ලෙස සැලකුව හොත් එය නිවැරදි ය. දේවත්වයේ උත්තරීතර බව පසෙකලා මිනිසත් බව ගත් දේවපුත්‍රයාණන් වහන්සේගේ දුක්ප්‍රාප්තිය සහ ශ්‍රී මරණය සහ මහිමාන්විත උත්ථානය සමරන්නට සෑ දී පැහැ දී සිටින දේව ජනතාවක් ලෙස නොයෙකුත් භක්ති අභ්‍යාස සිදු කරන්නෙමු. පාදනමස්කාරය ඒ අතුරින් සුවිශේෂී වන්නේය. වත්මන් දේව වන්දනා අතරින් තවත් සුවිශේෂී භක්ති අභ්‍යාසයක් ලෙස පසම් හා ලතෝනි නම් කළ හැකිය.
පසම් යන වචනය ලාංකේය වචනයක් නොවේ. එය පෘතුග‍ීසි ලතින් ඉංග්‍රීසි හා ස්පාඤ්ඤ යන භාෂාවල ආභාෂය ලබා ඇති බව නම් සහතික ය. අති උතුම් එඩ්මන් පීරිස් රදගුරුතුමාට අනුව Paixao යන පෘතුග‍ීසි වචනයෙන් බිඳී ආවකි. මර්සලින් ජයකොඩි පියතුමා අනුව එය Passiote Chirst යන ලතින් පදයෙන් බි දී ආ බවට පෙන්වා දෙයි. Paixao යන වචනයේ අරුත ගත් කල, දුක්ප්‍රාප්තිය වන අතර පසම් යනුවෙන් හඳුන්වන්නේ දුක්ප්‍රාප්තිය පිළිබඳ රචනා කරන ලද ගීත වන අතර ලතෝනි යන දේවමාතාවන්ගේ හැඩුම් විලාපය මත රචනා වූවකි. පෘතුගීසි සමයේ දී මුලින් ම මේ භක්ති අභ්‍යාසය හඳුන්වා දෙන ලදී. පෘතුගීසි ආගමනයෙන් මෙරට ඇති කළ සංස්කෘතික දායාදයක් ලෙස පසම් හා ලතෝනි නම් කළ හැකිය. කොරොස්මය හෙවත් චතාරික සමයේ රාත්‍රී කාලය පුරා අති විලම්බනයෙන් ගායනා කරන මේ භක්ති අභ්‍යාසය දෙපිලකට බෙ දී ඉතා ම ආදරයෙන් රැකගනු ලැබූ අත්පිටපතක් හෝ පසම් හා ලතෝනි මුද්‍රිත පොතක් කනප්පුවක් මත තබාගෙන මේ භක්ති අභ්‍යාසය සිදු කෙරේ.
ලක්දිව පළමු පසම් ගායනා කළ ස්ථානය ලෙස මාතර ප්‍රදේශය නම් කළ හැක. මෙහි දී ප්‍රැන්සිස්කානු නිකායික අන්තෝනියෝ පයික්ශෝටෝ පියතුමාගේ දායකත්වය සුවිශේෂී වේ. අත්තෝනියෝ පියතුමාගේ ගීත කොතරම් ජනතාවගේ හදවත් සෝ සයුරේ ගිල්වා ක්‍රිස්තුන් වහන්සේගේ දුක්ප්‍රාප්තිය ඔවුනගේ හදවත ට කිදාබැස්සවීම ට සමත් වූයේ ද යත්, ක්‍රි.ව. 1631 චතාරික සමයේ දී එතුමන් විසින් නිර්මාණය කරන ලද වැලපුම් ගීත හෙවත් පසම් ගායනා අසා සිටි රැස් වූ ජනතාව කඳුළු වගුරවමින් වැලපුණු බව වාර්තා වේ. එහෙත් අප සතුව ඇති ඉපැරණි ම පසම් හා ලතෝනි රචනා කොට ඇත්තේ ජාකොමේ ගොන්සාල්වෙස් පියතුමා ය.
මෙහි දී ජාකෝමේ ගොන්සාල්වෙස් පියතුමා විසින් රචනා කරන ලද දුක්ප්‍රාප්ති ප්‍රසංගය දේශනා නවයේ පසම් පොත හා ලතෝනි පොත නිසා මේ පසම් ලතෝනි යන චතාරික භක්ති අභ්‍යාසය ජනතාව අතර සුපතළ විය. පසම් පිළිබඳ කියැවෙන තවත් මතකයක් වන්නේ දුක්ප්‍රාප්තිය ප්‍රසංගය එක විට කියවා යෑමේ දී ඇතිවන විඩාවේ දී ද එයට අලංකරණයක් එක් කිරීම ය. ක්‍රි. ව. 1728 දි දුක්ප්‍රාප්ති ප්‍රසංගයක් ද 1712 - 1742 අතර දේශනා නවයේ පසම් පොතත්, ලතෝනි පොතත් සම්පාදනය කෙරිණි.
පසම් හා ලතෝනි හි දක්නට ලැබෙන භාෂා හා සාහිත්‍ය විලාසය හෙළ බොදු සිරිතේ එන වැළපුම් ගීත සාහිත්‍ය වන යසෝදරාවත, වෙස්සන්තර ජාතකය හෙවත් මළ පොත, සඳ කිඳුරුදා කව, කුස වලප, ආදී වැළපුම් ගීත සාහිත්‍යයන්හි ආභාෂය ලබා ඊට නොදෙවෙනි වන ආකාරයෙන් ශු. බයිබලයේ ද කොටස් උපයෝගී කර ගෙන දේවමාතාවන්ගේ විලාපය පදනම් කරගෙන මේ කෘතින් රචනා කර ඇත. සමස්තයක් ලෙස ගත් කල මෙම කෘතින්හි නාද මාලාවන් අධ්‍යයනය කිරිමේ දී ඒ සම්බන්ධයෙන් මතවාද රැසක් අපට හමුවේ. ඒ මතවාද ගොඩනැඟී ඇත්තේ ගොන්සාල්වෙස් පියතුමා විසින් නිර්මාණය කරන ලද ගී තනු සම්බන්ධයෙනි .
මීගමුව ප්‍රදේශයේ එවකට ජනප්‍රිය වී තිබුණේ දකුණු ඉන්දීය කර්ණාටක රාග තාල සිංහල රාජ සභා ඇසුරෙහි පැවැති කර්ණාට සංගීතයේ තාල ය. මේ නිසා එක් එක් ප්‍රදේශවල තාල හා නාද රටා වෙනස් වේ. මේවා ගායනා කිරිමේ දී අලගොල්ලෑව, වහකෝට්ටේ, මිල්ලවාන, ගල්වෙල, නිකවැහැර ආදී කතෝලික ග්‍රාමයන් තුළ ගැයෙන පසම් ගායනාවන් සඳහා භාවිත වී ඇත්තේ සිංහල ජන ගී සම්ප්‍රදායේ එන නෙළුම් කවි, පැල් කවිවල නාද රටාවට අනුගතව ය. මෙහි දී පසම් ගායනා කරන්නේ පිරිත් මඩුවක් වැනි අට්ටාලයක් තනා ගෙන ය. එහෙත් මුහුදු බඩ ප්‍රදේශවල ජනතාව ගෙමිදුලේ හෝ මුහුදු වෙරළේ හෝ හුදෙකලා ස්ථානයක කුප්පි ලාම්පුු දල්වා ගෙන පැදුරක් එලාගෙන මේ භක්ති අභ්‍යාසය සිදු කරති.
රට අභ්‍යන්තර ප්‍රචලිත ගම්මානවල දේශනා නවය හා පසම් පොත පමණක් උච්චාරණය කෙරෙන අතර මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල මේ කෘතින්ට අමතරව මුඛ පරම්පරාගත පසම් හා ලතෝනි ද ගායනා කෙරේ. මුහුදුබඩ ප්‍රදේශවල විශේෂයෙන් කාන්තාවන් තම ස්වාමිපුරුෂයන් ජිවන වෘත්තිය වූ ධීවර කර්මාන්තය සඳහා පිටත්ව ගිය කල, ඔවුහු ඒකරාශි වී වෙරළේ සිට කුප්පි ලාම්පුු එළියෙන් පසම් ගායනා කරනු දක්නට ලැබිණි. බොහෝ විට ගායනාවක් ආරම්භ වන්නේ කයදුෂ්කර ප්‍රාර්ථනාවෙනි.
ජාකොමේ ගොන්සාල්වෙස් පියතුමා විසින් ලියන ලද දුක්ප්‍රාප්ති ප්‍රසංගය හෙවත් දේශනා පොත මුලින් ම රචනා වුයේ ක්‍රි.ව. 1706 සිට මෙරට රෝපිත පාස්කු නාට්‍ය සඳහා ය. මේ පාස්කු නාට්‍යයන් ශු. ජුසේ වාස් මුනිතුමන්ගේ සුවිශේෂී ධර්මදානීය මෙහෙවර තුළ වන්නියෙන් ආරම්භ වූ බවත් ඒ සඳහා භාවිත වූ ප්‍රතිමාවන් ගෝවේ සිට රැගෙන ආ බවත් සදහන් වේ. දුක්ප්‍රාප්ති ප්‍රසංගය හෙවත් දේශනා පොතේ එන ගද්‍යමය අවස්ථාවන් පද්‍යමය අනුවර්තනය ලෙස දැකිය හැක්කේ මුල් යුගයේ මේ පාස්කු දර්ශන නිහඬ ඒවා වූ අතර ජාකෝමේ ගොන්සාල්වෙස් පියතුමා විසින් මේ නිහැඬියාව බිඳ හරිනු ලැබුවේ එතුමන් විසින් රචිත දුක්ප්‍රාප්ති ප්‍රසංගය හෙවත් දේශනා පොත නැමති ගද්‍යමය කෘතිය තුළිනි. මේ කෘතිය සත් සතියට බෙදා ජේසු සමිදුන්ගේ දුක්ප්‍රාප්තිය රඟ දැක්වූ බවත් පසුව පුජාප්‍රසාදීතුමන් මහා හඩින් මේ දේශනා පොත උච්චාරණය කිරීමේ දී එදිනට අදාළ සිදුවීම රඟ දැක්වූ බව සදහන් වේ.
මෙලෙස මේ දේශනා පොත උච්චාරණය කිරීමේ දී ඇතිවන ඒකාකාරී බව සහ විඩාව මඟහැරීම සඳහා එතුමන් විසින් පසම් ගායනාවන් රචනා කරනු ලැබූ බව සදහන් වේ. ක්‍රි.ව. 1712 - 1742 ත් අතර කාලයේ දී ජාකොමේ ගොන්සාල්වෙස් පියතුමා විසින් රචිත මේ පද්‍යමය කෘතිය තුළ දුක් ප්‍රාප්ති ප්‍රසංගයේ ගද්‍යයෙන් ප්‍රකාශිත සිදුවීම් පද්‍යයට හරවා ගීයට නඟා තිබෙනු ද දක්නට ලැබේ. මෙහි දේශනා නවය සඳහා පරිච්ඡේද නවයක් වෙන්කර ඇති අතර එක් දේශනාවක් පද්‍ය 20-30 අතර සංඛ්‍යාවකින් රචනා කර ඇත. එමෙන් ම හත්වන දේශනාව පද්‍ය 76 කින්ද 9 වන දේශනාව පද්‍ය 85 කින් ද සමන්විත වන අතර, මුළු ග්‍රන්ථයේ ම, පද්‍ය සංඛ්‍යාව 357 කි. දුක්ප්‍රාප්ති ලතෝනි පොත ජාකොමේ ගොන්සාල්වෙස් පියතුමාගේ අද්විතීය රචනාවකි.
ලතෝනි යනු තම පුත්‍රයාණන්ගේ වියෝවට සහ කටුක වේදනාවන්ට ලක්ව සන්තාපයට පත් වූ මරියෝත්තමාවන්ගේ විලාපය වේ. මෙය ද පසම් පොත මෙන් අති විලම්බයෙන් ගයනු ලබන අතර පාරම්පරිකව හා සාම්ප්‍රදායිකව එන තාල හා තනු උපයෝගී කරගනිමින් ගායනා කෙරේ. ප්‍රදේශයෙන් ප්‍රදේශය ට විවිධ වූ තාල හා නාද රටා උපයෝගීකර ගන්නා බව දක්නට ලැබේ. සමහර ප්‍රදේශවල මෙය දුක්ප්‍රාප්ති ප්‍රසංගය හෙවත් දේශනා පොත ගායනා තාලයෙන් එම නාද මාලාවෙන් ගායනා කරනු දක්නට ලැබේ. කොටස් 20 කින් හා පිටු 82 කින් සමන්විත වූ මේ කෘතියේ වෙනස්කම් බොහෝමයක් දක්නට ලැබේ. ජාකොමේ ගොන්සාල්වෙස් පියතුමාගෙන් පසුව මෑත යුගයේ පසම් හා ලතෝනි හි විකාශනය පිළිබඳ කතා කිරීමේ දී දී බොහෝ ගිහි පැවිදි පිරිස් මීට දායක වූහ. ඒ අය අතුරින් එඩ්මන්ඩ් පීරිස් රදගුරුතුමා, ඇල්ෆ්‍රඩ් යන්වර් පියතුමා, මර්සලින් ජයකොඩි පියතුමා, චුනවෙල් පියතුමා, හා ජේ. කේ. එස්. පෙරේරා මහත්මා හා සුනිල් ආරියරත්න ශූරීන් ඉන් කීපදෙනෙකි. මෙහි දී දුව පාස්කු නාට්‍යයට සමගාමීව 1939 දී මර්සලින් ජයකොඩි පියතුමා රචනා කරන ලද පසම් හා ලතෝනි සුවිශේෂි ස්ථානයක් හිමි කර ගනියි. 1939 දී මීගමුව දූව මිසම් පාලනාධිති පියතුමා ලෙස සිය පත්වීම ලද මෙතුමා එතෙක් පැවැති පැරණි ප්‍රතිමා පාස්කුව වෙනුවට දුක්ප්‍රාප්ති ප්‍රසංගය හරහා ඩොරති සේසර්ගේ නාට්‍ය ඔස්සේ පාස්කු නාට්‍ය පිටපතක් සම්පාදනය කරන ලදී.
එමෙන්ම ක්‍රිස්තුන් වහන්සේගේ හා මරිය තුමියගේ චරිතවලට පමණක් ප්‍රතිමා යොදාගෙන සෙසු චරිතවලට මිනිස් නළුවන් යොදා ගන්නා ලදී. මෙහි එන සියලු ම දෙබස් කාණ්ඩයන්ට අමතරව, එහි එන ගීතිකා ද පියතුමා විසින් නිර්මාණය කරන ලදී. එතුමා අතින් එදා දූවේ පාස්කුව සඳහා නිර්මාණය වූ කුරුසේ නැග අත් විහිදා, මැද වෙලාවේ, සද පහනේ පිපී, සෙවනැලි මත, වාදනවේ දුර, දිව්‍ය බොජුනෙනි, වැනි ගීතිකා අද ද ජන වන්දනාවේ දී ප්‍රබලව ගායනා කෙරෙන අතර මේ ගීතිකා ගායනය නොවන මෙරට දේවස්ථානයක් සොයා ගැනීම ඉතා උගහට කරුණකි.
මේ ගීතිකා තුළ දක්නට ලැබෙන විශේෂත්වය වන්නේ මෙහි ඇති සරල බස් වහර සහ සොබා දහමේ අසිරියයි. එය සංකලනයෙන් බිහි වූ මේ ගීත ක්‍රිස්තු දුක්ඛ ගායනා මේ අනුව ජේසු සමිදුන්ගේ අති ශුද්ධවූ පාස්කු අභිරහස සමරන දේව ජනතාවක් ලෙස කිතුනු අපගේ උරුමයන්ව පැවත එන මේ භක්ති අභ්‍යාස රැකගත යුතුවේ.
මේ අනුව තව දිගුකලක් පූරාවට සැදැහැවතුන්ගේ හද සන්තානයට කිදා බැස ජේසු සමිඳුන්ගේ දුක්ප්‍රාප්තියට සම්බන්ධ වීමේ ප්‍රබල සලකුණක් ලෙස මේ භක්ති අභ්‍යාසය රැක ගත යුතු ව ඇත. මෙලෙස සාහිත්‍යාංගයෙන් පිරි සාදාචාර සම්පන්න වූ ද, දේවධාර්මික අංගයන්ගෙන් සමන්විත වූ මේ භක්ති අභ්‍යාසය මඟින් ලාංකේය වැළපුම් සාහිත්‍යයට කිතුනු අපගේ දායකත්වය මොනවට කියා පායි.
අසේල දසනායක

#Lent #PassionPlay DuwaParish  #PrayForUs #RVASinhala
'RVASinhala' Facebook, Instagram, X, TikTok පිටු like කරන්න, comment කරන්න, share කරන්න, YouTube චැනලය subscribe කරන්න. ස්තූතියි..!